Ιπποθεραπεία, η σχέση του ανθρώπου με το άλογο
που θεραπεύει και μας συνδέει ξανά με τη φύση!
Συνέντευξη με την κα Κατερίνα Καχριμάνη ψυχολόγο, κοινωνιολόγο υγείας , προπονήτρια ιππασίας από την Μαρία Παπανικολάου
Υπάρχει μια παλιά ινδιάνικη ιστορία για το πώς ήρθαν τα άλογα στη γη. ‘Ήταν λέει ένας κυνηγός που γύριζε από το μακρύ ταξίδι του στα βουνά με το σακί του, γεμάτο δέρματα. Λίγο πριν φτάσει στο χωριό του εμφανίστηκε εμπρός του ένας ταξιδιώτης και του ζήτησε να παίξουνε στα ζάρια τις γούνες του. Σαν αντάλλαγμα θα έπαιρνε μια πολύτιμη πέτρα. Ο κυνηγός δέχτηκε. Τα ζάρια χτυπούν το έδαφος και ο κυνηγός χάνει. Συνεχίζει να παίζει ώσπου τα χάνει όλα: τα δέρματα, το σπίτι, τα ζώα του, την οικογένειά του ολόκληρη και στο τέλος ποντάρει ακόμα και την ίδια του τη ζωή. Όταν χάνει και αυτή ο ταξιδιώτης τον παίρνει μαζί του σε ένα ταξίδι ονειρικό, σε ένα κόσμο πανέμορφο, ιδανικό και γεμάτο από περίεργα πλάσματα, ψηλά, τετράποδα όντα, αγέρωχα και δυνατά που τρέχουν σαν τον άνεμο. Τα λένε άλογα. Εκεί ο κυνηγός γνωρίζει τα άλογα. Μαθαίνει να τα ιππεύει, να τα περιποιείται, να συνεργάζεται μαζί τους. Κάποτε ο άγνωστος ταξιδιώτης θαύμασε τόσο τη γενναιότητα του κυνηγού που του έδωσε τα άλογα να τα φέρει στη γη: «Μόνο οι τολμηροί», του είπε, «κερδίζουν τα δώρα στη ζωή». Ο κυνηγός πήρε μαζί του τα άλογα και γύρισε στον κόσμο μας, από τότε άνθρωπος και άλογο πορεύονται μαζί.
Πραγματικά, πέρα από τον ινδιάνικο μύθο, δεν ξέρουμε πότε ακριβώς ο άνθρωπος άρχισε να εξημερώνει άλογα, ωστόσο οι παγκόσμιες μυθολογίες περιλαμβάνουν πολλές ιστορίες με άλογα που δείχνουν την αγάπη και το σεβασμό του ανθρώπου στο περήφανο αυτό τετράποδο. Είτε ως πολεμική μηχανή, είτε ως σύντροφος στο κυνήγι, είτε ως μεταφορικό μέσο, το άλογο κατέχει μια περίοπτη θέση στην εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Στις μέρες μας, και παρόλη την τεχνολογική ανάπτυξη, το άλογο συνεχίζει να έχει το σεβασμό και την αγάπη των ανθρώπων. Η χρήση του πλέον ακόμα και για θεραπευτικούς σκοπούς είναι σημαντική και αυτό δείχνει πως ο άνθρωπος συμπορεύεται μαζί του ακόμα.
, Πείτε μας τι είναι η ιπποθεραπεία ή θεραπευτική ιππασία?
Η ιπποθεραπεία είναι μια δραστηριότητα που στοχεύει στην αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου με τη συμβολή του αλόγου. Η κύρια διαφορά της από την ιππασία είναι το γεγονός πως στην ιππασία ο αναβάτης συνεργάζεται με το άλογο για να πετύχει ένα αποτέλεσμα (έναν αγώνα, μια νίκη, μια μετακίνηση). Στην ιπποθεραπεία ο αναβάτης, ως ασθενής πλέον, γίνεται δέκτης της δράσης-ενέργειας του αλόγου. Ως μέθοδος είναι μοναδική για πολλούς λόγους και δίνει πολλές και διαφορετικές δυνατότητες σε πολύ μεγάλη γκάμα ασθενών. Τι εννοώ με αυτό… για παράδειγμα, από την ιπποθεραπεία μπορούν να ωφεληθούν άτομα με κινητικά ζητήματα που μπορούν να κάνουν φυσιοθεραπεία πάνω στο άλογο, επίσης ένα μεγάλο κομμάτι της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής μπορεί να βρει εφαρμογές στην ψυχοπαιδαγωγική ιπποθεραπεία και στη θεραπεία με άλογο.
Η ίδια η ιππασία ως δραστηριότητα μπορεί να αποτελέσει θεραπεία αφού στηρίζεται στη σχέση του αναβάτη με το άλογο σε μια σχέση αλληλεπίδρασης. Αυτή η σχέση μπορεί να είναι από μόνη της θεραπευτική. Να σημειώσουμε εδώ πως από το 1996 η ιππασία είναι και παραολυμπιακό άθλημα, γεγονός που δείχνει πως άτομα με ειδικές δεξιότητες επιλέγουν σε μεγάλο βαθμό να ασχοληθούν με την ιππασία.
Αλήθεια η ιππασία και κατ’ επέκταση η ιπποθεραπεία, σε ποιούς απευθύνεται;
Στα χρόνια που ζούμε, θα έλεγα προς όλους! Όμως, σαφώς, ως ψυχολόγος θα έλεγα πως υπάρχουν κάποιες κατηγορίες στις οποίες η εφαρμογή της ιπποθεραπείας είναι πραγματικά αποτελεσματική και συγκεκριμένα σε άτομα με: ψυχοκινητικές ασθένειες, νευρολογικές ασθένειες, με κινητικά προβλήματα, με νοητική υστέρηση, με ψυχικές νόσους, σε παιδιά με αναπτυξιακά προβλήματα και με μαθησιακά προβλήματα. Επίσης, λειτουργεί θετικά σε άτομα που χρίζουν ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και επανένταξης. Τα αποτελέσματα της ιπποθεραπείας σε συνάρτηση με την σωστή καθοδήγηση από ειδικευμένο ψυχολόγο είναι εξαιρετικά.
Πότε κάποιος δεν μπορεί να κάνει χρήση της ιπποθεραπείας υπάρχουν κάποιες «αντενδείξεις» ;
Μπορούμε όλοι να αναζητήσουμε την θεραπευτική πλευρά του αλόγου και της φύσης, γιατί το άλογο μας φέρνει πιο κοντά στο φυσικό μας περιβάλλον. Ωστόσο, ναι, υπάρχουν κάποιες αντενδείξεις και η ιππασία δεν επιτρέπεται στις εξής περιπτώσεις: όταν υπάρχουν ανοιχτές πληγές, μεγάλες αλλεργικές αντιδράσεις, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς ή οφθαλμολογικές παθήσεις, πολύ βαθιές ψυχικές ασθένειες, κακώσεις του ισχίου, μη εγχειρισμένη υδροκεφαλία και το πιο σημαντικό κάποιες περιπτώσεις ασθενειών που προκαλούν έλλειψη ελέγχου κεφαλής σε κινητική ανάπτυξη και έλλειψη ενεργής καθιστής θέσης (δηλαδή αν κάποιος πραγματικά αδυνατεί να καθίσει πάνω στο άλογο).
, Περιγράψτε μας πώς λειτουργεί η σχέση του ανθρώπου με τα άλογα;
Είναι μαγική και μιλώ από την πολύχρονη εμπειρία μου δουλεύοντας με άλογα και ανθρώπους. Τα άλογα είναι απίστευτα φίλτρα αρνητικής ενέργειας . Την απορροφούν και την μετατρέπουν σε χαρά, δίνουν το αίσθημα της ελευθερίας και της γαλήνης. Επίσης τα άλογα ως μυθικά και παραμυθένια όντα, «χτίζουν» στον άνθρωπο που έρχεται σε επαφή μαζί τους, το πολύ σημαντικό αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης, καθώς και την αίσθηση της εμπιστοσύνης και της αγάπης, εφόσον ο αναβάτης μπορεί να συνδέσει την ιππασία με τη σκέψη: ‘’Αφού μπορώ και συνεργάζομαι με το άλογο αυτό το όμορφο και μεγάλο ζώο μπορώ να καταφέρω και άλλα πράγματα’’.
Πείτε μας πως ασχοληθήκατε με την ιπποθεραπεία. Είναι δύσκολο αυτό που κάνετε;
Στην ζωή, τα περισσότερα πράγματα είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Οι ιστορίες μας, μικρές και μεγάλες, είναι σημαντικές και μας σμιλεύουν, στο βάθος του χρόνου. Τα άλογα είναι η μεγάλη μου αγάπη, ένας μεγάλος έρωτας από τότε που ήμουν παιδί. Ο παππούς μου με πήγαινε βόλτες σε στάβλους και εγώ τα θαύμαζα και τα ονειρευόμουν. Κάποτε, έξω από την πόλη που ζούσα βρήκα έναν αγρότη με άλογα και ρώτησα τι πρέπει να κάνω για να ανέβω σε ένα από αυτά. Με ρώτησε αν ήξερα από άλογα και εγώ απάντησα, ψέματα, πως ξέρω. Τότε εκείνος μου έδωσε ένα φτυάρι και μια σκούπα για να τα καθαρίσω και με άφησε μαζί τους από την πρώτη μέρα. Είχα κερδίσει ένα δώρο από το πουθενά. Εκεί έμαθα τα άλογα από κάθε τους πλευρά. Έτσι ξεκίνησε για μένα το ταξίδι.
Με άγνοια κινδύνου ασχολήθηκα με ένα άλογο που ήταν ανεκπαίδευτο και έτσι βήμα βήμα και ενστικτωδώς ανακάλυψα κάτι που θα μάθαινα αργότερα στις σπουδές μου, την ουσία της ιπποθεραπείας: Δηλαδή τον τρόπο που τα άλογα διαισθάνονται τα ανθρώπινα αισθήματα και συνδέονται μαζί μας.
Σε δεύτερη φάση πέρασα και από την αθλητική ιππασία, αλλά δεν μπόρεσα να συμβιβαστώ με το γεγονός της εκμετάλλευσης των αλόγων. Δεν ταίριαζε αυτό με το δικό μου συναισθηματικό δέσιμο. Πέρασαν χρόνια, σπούδασα κοινωνιολογία της ιατρικής και της υγείας και ταυτόχρονα πήρα το πτυχίο μου στη προπονητική της ιππασίας. Ενώ το 2009 έκανα και το όνειρό μου πραγματικότητα με ένα μεταπτυχιακό στη ιπποθεραπεία. Από τότε ασχολούμαι με αυτήν.
Τώρα στην ερώτησή σας για τη δυσκολία της ιπποθεραπείας. Είναι και δεν είναι δύσκολη. Στο εξωτερικό, όπου σπούδασα υπάρχουν ολοκληρωμένα προγράμματα, όπου είσαι μέλος μιας ομάδας και δέχεσαι υποστήριξη και βοήθεια. Υπάρχουν υποδομές για την υποστήριξη ανθρώπων με σοβαρά προβλήματα υγείας. Το δύσκολο ήταν όταν ήρθα στην Ελλάδα, όπου δεν υπήρχε κάτι ανάλογο. Έφερα από το εξωτερικό μαζί με τα όνειρά μου, τα άλογα, τον εξοπλισμό μου και τις γνώσεις μου, αλλά ακόμα εδώ δεν υπάρχει η αντίστοιχη τεχνογνωσία ούτε και οι ευκαιρίες για να εφαρμόσω όσα γνωρίζω. Όταν ζήτησα βοήθεια είδα ότι το αντικείμενο ήταν σχεδόν άγνωστο. Έχω όμως ελπίδα ότι σύντομα θα αλλάξουν τα πράγματα.
Ποια είναι η σχέση του αλόγου με τα παιδιά και πως μπορεί να τα βοηθήσει να αναπτυχθούν σωστά;
Ζούμε σε ενώ κόσμο που τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον, σε σπίτια-κουτιά με τηλεοράσεις, κινητά και τάμπλετ, ως αποτέλεσμα οι μόνες αισθήσεις που διεγείρονται είναι: η όραση και η ακοή. Ο άνθρωπος για να αναπτυχτεί ψυχοσωματικά χρειάζεται όλες του τις αισθήσεις σε ισορροπία. Εδώ έρχεται η ιπποθεραπεία ως μια φυσική δράση που βγάζει τα παιδιά από τα κουτιά και τα βοηθάει μέσα από την επαφή με την φύση (η ιπποθεραπεία γίνεται σε ανοιχτούς χώρους) και μέσω της επαφής με ένα άλλο ζωντανό ον, τα παιδιά ανακτούν την ισορροπία που χρειάζονται. Αυτή είναι και η ουσιαστική βοήθεια που προσφέρει η ιπποθεραπεία γινόμενη η αφορμή την επιστροφή τους στη φύση, όχι στη φύση γενικώς, αλλά στη δική μας ‘’φύση’’. Αυτή είναι και η διαδικασία που δημιουργεί την αυτοθεραπεία. Με λίγα λόγια η ιπποθεραπεία για παιδιά αποτελεί μια σπουδαία και θεραπευτική αλυσίδα: φύση, κίνηση, μοίρασμα, επαφή, δημιουργία και χαρά.
Το αποτέλεσμα είναι η εκτόνωση του άγχους και των αρνητικών συναισθημάτων και όλα αυτά σε ένα κλίμα που μας φέρνει κοντά στις βασικές μας αρχές όπως η αγάπη χωρίς όρους , η υγεία και η αυτοεκτίμηση. Στα παιδιά με ειδικές ανάγκες λειτουργούν όλα τα παραπάνω συν κάποια θεραπευτικά οφέλη που μπορεί να προσφέρει μόνο το άλογο (πχ: κώδικας περπατήματος στα παιδιά με κινητικέ προβλήματα και κώδικας επικοινωνίας στα παιδιά με αυτισμό).
Ποιο είναι το όνειρό σας για το μέλλον της ιπποθεραπείας στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα έχουν γίνει ήδη τα πρώτα δειλά βήματα στην Ιπποθεραπεία(Κέντρο Θεραπευτικής Ιππασίας Σερρών & Σύνδεσμος Θεραπευτικής Ιππασίας Ελλάδος στο Γουδί). Αυτοί οι δυο φορείς έχουν γίνει με ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά ευτυχώς έχουν πια στήριξη από την τοπική αυτοδιοίκηση και το κράτος. Αυτό είναι και το όνειρό μου για την Κορινθία. Να δημιουργηθεί ένα κέντρο ιπποθεραπείας, με εγκαταστάσεις και συνεργασίες που να αντιστοιχούν στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
