Αδριάνειο υδραγωγείο Κορινθίας -Ένα μεγάλο υδρευτικό έργο την περίοδο της Ρωμαϊκής κατοχής Συνέντευξη με τον καθηγητή κ. Γ. Λώλο

Το Αδριάνειο υδραγωγείο είναι ένα δώρο από το παρελθόν, μια μαρτυρία πολιτιστικής παράδοσης, ένα σημαντικό τεχνολογικό επίτευγμα, μια καταγραφή της ιστορίας του τόπου. Ο κ. Γιάννης Λώλος, καθηγητής στου Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αφιέρωσε στην έρευνα είκοσι χρόνια και μας παρέδωσε μέσα από την εργασία του πολύτιμες γνώσεις.
Πότε ξεκίνησε η κατασκευή του υδραγωγείου και πότε ολοκληρώθηκε
– Αν και δεν υπάρχει επιγραφή που να μας φωτίζει για το πότε κατασκευάστηκε το Αδριάνειο υδραγωγείο, εκτιμώ ότι πρέπει να κατασκευάστηκε μετά την επίσκεψη του αυτοκράτορα στην Πελοπόννησο. Γνωρίζουμε ότι ήρθε τουλάχιστον 2 φορές, στα 124/125 και στα 128/129. Εάν υποθέσουμε ότι το έργο ξεκίνησε μετά την επιστροφή του αυτοκράτορα στη Ρώμη και την αποστολή των απαραίτητων κονδυλίων, τότε τοποθετούμε την έναρξη των εργασιών στα 125/126 ή στα 129/130. Δεδομένου ότι η ολοκλήρωση του υδραγωγείου πιστώνεται αποκλειστικά στον Αδριανό (και όχι στο διάδοχό του Αντωνίνο Πίο), σημαίνει ότι το έργο ολοκληρώθηκε πριν το θάνατο του αυτοκράτορα στα 138 μ.Χ.
Πόσο μήκος είχε
– περίπου 85 χλμ
Μπορείτε να υπολογίσετε το κόστος κατασκευής
– Όχι, γιατί δεν γνωρίζουμε πόσοι εργάτες δούλεψαν και για πόσο, πόσο ήταν το μεροκάματο, πόσο ήταν το κόστος των υλικών κλπ. κλπ. Η Αnio Novus, ένα υδραγωγείο παρομοίου μήκους στη Ρώμη, κόστισε στα μέσα του 1ου αι. μ.Χ. (δηλαδή έναν αιώνα περίπου πριν την κατασκευή του υδραγωγείου μας) περίπου 350 εκατομμύρια σηστέρσια. Έναν αξιοπρεπής ετήσιος μισθός την εποχή εκείνη ήταν 3.000 σηστέρσια, άρα η Anio Novus κόστισε 116.666 φορές έναν ετήσιο μισθό. Με σημερινά δεδομένα, αυτό θα μεταφραζόταν σε ένα ποσό που υπερβαίνει το 1 δισεκατομμύριο ευρώ.
Τι υλικά χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των αγωγών, των γεφυρών και των σηράγγων
– Χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον αργοί λίθοι (δηλαδή πέτρες που συλλέχθηκαν από την επιφάνεια του εδάφους) και κονίαμα (πολύ συνεκτικό τσιμέντο), σπανιότερα τούβλα και ακόμα σπανιότερα ορθογώνιοι λαξευμένοι λίθοι. Πιο δαπανηρή ήταν η επένδυση του εσωτερικού του αγωγού με κονίαμα μεγάλης αντοχής και πολύ ομαλής τελικής επιφάνειας για να μειώνονται οι τριβές.
Πόσες περιοχές υδροδοτούσε , και με ποιο τρόπο φιλτράρανε το νερό
– Το υδραγωγείο υδροδοτούμε αποκλειστικά την Κόρινθο. Για το φιλτράρισμα του νερού είχε λεκάνες και τουλάχιστον μία δεξαμενή καθίζησης των ιζημάτων.
Πότε χρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά
– Δεν γνωρίζουμε. Εάν όμως θεωρήσουμε ότι η λειτουργία του ακολούθησε τη λειτουργία των πολλών θερμών (λουτρών) της Κορίνθου δεδομένου ότι τους παρείχε νερό, τότε πρέπει να λειτούργησε έως τον 4ο αι. μ.Χ.
Μελετώντας τόσα χρόνια το υδραγωγείο ποια γνώμη έχετε σχηματίσει για τους Ρωμαίους μηχανικούς
– Θαύμασα την τεχνογνωσία τους στη χάραξη του αγωγού (καθόλου εύκολο γιατί έπρεπε να ακολουθεί διαρκώς μια απαλή καθοδική πορεία ενώ το φυσικό ανάγλυφο είναι ανώμαλο) και στην κατασκευή του δεδομένου ότι πολλά τμήματά του άντεξαν μέχρι σήμερα.
Σήμερα σε τι κατάσταση βρίσκεται αυτό το αρχαιολογικό μνημείο
– Τα υπόγεια τμήματα, εκεί όπου δεν έχει επέμβει ο άνθρωπος, σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση. Τέτοια υπάρχουν μεταξύ Πεντεσκουφίου και Κουταλά, μεταξύ Κουταλά και Χιλιομοδίου, μεταξύ Αγίου Βασιλείου και Δερβενακίων, στους πρόποδες του Μεγαλοβουνίου, μεταξύ Γυμνού και Πλατανίου, μεταξύ Πλατανίου και σήραγγας Σιούρη, ακόμα και έξω από το χωριό της Στυμφαλίας.
Θα μπορούσε να υπάρξει μια αρχαιολογική διαδρομή για όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το μνημείο
– Ναι θα μπορούσε. Σκέπτομαι το τμήμα κοντά στο εγκαταλελειμμένο Πεντεσκούφι, το τμήμα γύρω από το Στρογγυλό Νεμέας, επίσης γύρω από το Μεγαλοβούνι Νεμέας και έως την Ντούρμιζα του Γυμνού, και επίσης κατά μήκος του ρέματος του Ψαριού στο κάμπο της Σκοτεινής.
Εχετε περάσει ένα μέρος της ζωής σας ανασκάπτοντας το παρελθόν, πόσο έχει επηρεάσει την καθημερινότητά σας αυτή η δραστηριότητα, ποια η σχέση σας με τον χρόνο
– Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Επειδή αγαπώ αυτό που κάνω, δεν με κουράζει ή, ακριβέστερα, σπανίως με κουράζει. Εάν μπορούσα να κάνω μόνο αρχαιολογική έρευνα θα ήμουν ευτυχής αλλά υπάρχουν κι άλλες υποχρεώσεις (επαγγελματικές, οικογενειακές) τις οποίες προσπαθώ να διεκπεραιώσω με συνοπτικές διαδικασίες, κάτι που δεν μου αρέσει τελικά γιατί δεν είναι πάντα σωστό. Όσο για το χρόνο, έχω συνειδητοποιήσει τι απειροελάχιστο ποσοστό αντιπροσωπεύει ο χρόνος του βίου στην αρχαιολογική και ιστορική συνέχεια.